Vận động lưu thông tư bản (PHẦN 1)
“TƯ BẢN KHÔNG THỂ XUẤT HIỆN TỪ LƯU THÔNG VÀ CŨNG KHÔNG THỂ XUẤT HIỆN Ở BÊN NGOÀI LƯU THÔNG. NÓ PHẢI XUẤT HIỆN TRONG LƯU THÔNG VÀ ĐỒNG THỜI KHÔNG PHẢI TRONG LƯU THÔNG.”
+ VẬN ĐỘNG LƯU THÔNG CƠ BẢN : T - H , H - T
Ở trong đời sống chúng ta quan sát được các hành động lưu thông cơ bản như mua và bán , bạn bán một món đồ để nhận lại tiền hay dùng tiền để mua một món đồ . Kinh tế Marx-Lenin thể hiện bằng hành động bán H - T (Hàng - Tiền) hay T - H (Tiền - Hàng) . Từ những hành động cơ bản này chúng ta có 2 vận động lưu thông cơ bản .
+VẬN ĐỘNG LƯU THÔNG HÀNG HÓA : H - T - H
Đầu tiên là H - T - H hay vận động lưu thông hàng hóa , mục đích là giá trị sử dụng , người tạo ra hàng hóa bán một hàng hóa mà họ không cần đổi lấy tiền , sau đó họ lấy tiền để đổi lấy một hàng hóa mà họ cần (vd : bạn có 3 cái ghế và bạn bán 2 cái ghế để mua 1 cái bàn vì bạn không cần đến 2 cái ghế nhưng chưa có cái bàn nào)
+VẬN ĐỘNG LƯU THÔNG TIỀN TỆ : T - H - T
Tiếp theo là T - H - T hay vận động lưu thông tiền tệ , khác với vận động lưu thông hàng hóa , mục đích không phải là giá trị sử dụng mà là giá trị trao đổi ,bắt đầu và kết thúc lưu thông người bắt đầu hành động lưu thông nhận lại được tiền . Chúng ta có thể thấy sự vô nghĩa nếu sau vận động lượng tiền ban đầu và lượng tiền nhận được sau vận động như nhau , nếu trong vận động lưu thông tiền tệ bạn bỏ 100 đồng để mua một hàng hóa sau đó lại bán nó lại với giá 100 đồng thì sao bạn không giữ 100 đồng ngay từ đầu đi ?
+VẬN ĐỘNG LƯU THÔNG TƯ BẢN : T - H - T’
Từ sự vô lý trên chúng ta có thể thấy phần lớn vận động lưu thông tiền tệ thực chất là vận động lưu thông tư bản hay T - H - T’ (T’ là lượng tiền tương ứng với giá trị lớn hơn T) . Việc những người tham gia vào vận động lưu thông tiền tệ vì họ muốn sau lưu thông số tiền (hay lượng giá trị tương ứng) nhận lại lớn hơn số lượng đưa vào vận động , nên chúng ta có định nghĩa của tư bản trong kinh tế Marx-Lenin là lượng giá trị (thường dưới dạng tiền) đưa vào lưu thông để nhận lại lượng giá trị lớn hơn.
Nhưng lượng giá trị lớn hơn này đến từ đâu ? Nếu trong vế đầu của vật động lưu thông tư bản (T - H) hàng được mua với lượng tiền ngang giá trị thì tại vế sau (H - T’) hàng lại có thể được bán với lượng tiền lớn hơn ? Lượng giá trị dôi ra này đến từ đâu ?
Ok hãy lấy ví dụ là bạn mua được chai cô ca của một anh bạn trong lớp với giá là 3 cái bút chì , bạn bán chai cô ca đó với anh bạn khác được tận 4 cái bút chì ! Đúng là bạn có nhận được nhiều giá trị hơn sau lưu thông đó nhưng lượng giá trị tổng thể trong lớp học của bạn không thay đổi , số lượng chai cô ca và bút chì trong lớp của bạn không thay đổi sau lưu thông , sau lưu thông không xuất hiện thêm 1 cái bút chì mới hay một nửa chai cô ca mới. Việc các bạn trao đổi với nhau không tạo ra giá trị mới , nó chỉ thay đổi chủ của giá trị có sẵn trong lưu thông . Bạn có thể nhận được thêm giá trị sau lưu thông nhưng đây là giá trị lấy từ nơi khác chứ không phải là giá trị mới được tạo ra .Từ đó ta có thể thấy là giá trị (và tất nhiên là tư bản) không thể xuất hiện trong lưu thông.
+VẬN ĐỘNG LƯU THÔNG TƯ BẢN 2 : T - H…H’ - T’
Vậy thì chúng ta vẫn chưa thể giải thích được tại sao lại có tư bản (T - T’) vì T - H - T’ không hợp lý lắm . Tại sao T - H là trao đổi ngang giá trị nhưng H - T’ lại không ngang giá trị? Chúng ta biết rằng việc trao đổi không tạo nên giá trị mới , vậy thì có lẽ việc thay đổi giá trị không nằm ở trao đổi mà nằm ở một chủ thể trong trao đổi ? Sẽ hợp lý hơn nếu trước khi H - T’ thì giá trị của H (Hàng hóa) thay đổi để ngang bằng với giá trị của T’ thể hiện qua vận động lưu thông tư bản (phiên bản cải thiện) T - H…H’ - T’ . Trong vận động này thì H…H’ (H’ là hàng hóa có lượng giá trị lớn hơn hàng hóa H) thể hiện sự thay đổi về giá trị của hàng hóa , H sau khi thay đổi giá trị thành H’ thì có thể trao đổi với lượng T’ (giá trị tượng trưng bởi tiền) tương ứng . Vậy thì sự thay đổi về giá trị trong hàng hóa này đến từ đâu ? Tại sao H biến thành H’ được ?
+GIÁ TRỊ ĐƯỢC TẠO RA THẾ NÀO ?
Trong kinh tế Marx-Lenin thì giá trị đến từ lao động .Hãy lấy ví dụ một khối gỗ , bạn có thể ném tiền vào hay cầu nguyện hay sử dụng thần chú thế nào cũng không thể biến khối gỗ thành một cái ghế , phải có lao động tác động lên khối gỗ mới tạo ra cái ghế . Lao động không phải là nguồn duy nhất tạo ra giá trị , sự vật động ngẫu nhiên trong môi trường vật chất thay đổi tính chất của các vật chất đó có thể tạo ra giá trị nhưng chỉ là ngẫu nhiên và không có chủ đích để có lợi cho con người . Ví dụ như không khí trong lành , hoa quả dại , đất phì nhiêu mang lại giá trị cho con người mà không cần lao động nhưng cũng có các khí độc , hoa quả độc , đất khô cằn. Tất cả đều đến từ vật động ngẫu nhiên trong môi trường vật chất độc lập với mong muốn của con người . Để tạo ra giá trị có chủ đích và luôn có lợi cho con người từ môi trường tự nhiên thì cũng cần có tác động có chủ đích từ con người (lao động), một khối gỗ có thể có hình cái gậy để đập nhưng nó sẽ không tự biến thành cái ghế hay cái nhà .
+H…H’ , SỰ BIẾN ĐỔI GIÁ TRỊ TRONG HÀNG HÓA VÀ GIÁ TRỊ THẶNG DƯ:
Như vậy sự biến đổi của H thành H’ chỉ có thể đến từ lao động (H’ = H + lao động) . Qua lao động từ khối gỗ trở thành cái ghế hay cái bàn , lượng gỗ có mặt không thay đổi nhưng qua tác động có chủ đích của con người (hay còn gọi là lao động) lượng gỗ đó đã được thêm một lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu . Từ đó ta thấy rằng vận động lưu thông tư bản bắt đầu bằng việc nhà tư bản mua hàng hóa (T - H) sau đó anh ta trả tiền cho sức lao động để tạo thêm giá trị cho hàng hóa (H…H’) và sau đó bán hàng hóa đó để đổi lại lượng tiền mới (H’ - T’). Để có được lợi từ vận động này , số tiền bỏ ra để mua sức lao động phải nhỏ hơn số lượng giá trị thực tế tạo ra từ lao động đấy , nếu như nhà tư bản mua hàng hóa H với lượng tiền ngang giá T và trả đủ cho lao động tương ứng với lượng giá trị để biến H thành H’ chỉ để bán H’ với lượng tiền ngang giá là T’ thì anh ta sẽ không nhận thêm được giá trị gì sau vận động và vận động này chỉ là vận động lưu thông tiền tệ không phải tư bản. Lượng giá trị dôi ra này không cần nhiều với mỗi hàng hóa nhưng qua nhiều vận động với lượng hàng hóa lớn thì sẽ tích tụ lại lượng giá trị dôi ra lớn .Lượng giá trị dôi ra này còn gọi là giá trị thặng dư hay theo ngôn ngữ của các nhà tư bản thì là lợi nhuận. Việc bóc lột sức lao động trong tư bản không phải từ sự thất bại trong đạo đức hay tham lam của cá nhân các nhà tư bản mà chỉ đơn gian là vì lưu thông hàng hóa một mình không thể tạo ra thêm giá trị.
+GIÁ TRỊ SỬ DỤNG VÀ GIÁ TRỊ TRAO ĐỔI :
Như đã nói ở trên thì giá trị không được tạo ra từ trong lưu thông , vì tư bản là lượng giá trị có thể tạo ra lượng giá trị lớn hơn nên cũng vì thế tư bản không thế xuất hiện trong lưu thông. Giá trị chỉ có thể tạo ra ở ngoài lưu thông qua lao động . Nhưng bây giờ hãy tưởng tượng bạn thuê 3 công nhân làm ghế và nhờ lượng lao động này mà bạn biến đống gỗ không có giá trị sử dụng mấy thành những chiếc ghế gỗ với giá trị sử dụng lớn hơn . Bạn đặt đống ghế này trong phòng ngủ , phòng khách , phòng ăn … rồi sao ? Nhà bạn có thừa ghế rồi mà ? Ngày mai khi 3 người công nhân kia làm thêm ghế thì để làm gì ? Ban đầu số ghế có giá trị sử dụng với bạn nhưng khi đã đáp ứng nhu cầu rồi thì lượng ghế mới không còn giá trị sử dụng nhiều nữa . Bây giờ nếu bạn muốn đáp ứng các nhu cầu khác như cái áo , cái bàn hay thậm chí là trở nên giàu có hơn thì sao ? Cách duy nhất để bạn biến đống ghế kia thành cái áo , cái bàn hay thậm chí một công nhân nữa làm việc cho bạn để sản xuất ra nhiều ghế hơn là đưa đống ghế đó vào trong lưu thông. Bạn đổi hàng hóa ra tiền (tương ứng với H’ - T’) bằng cách bán cho người nào đang cần giá trị sử dụng của cái ghế. Tiền (hay hàng hóa ngang giá chung thống nhất) mà bạn nhận được có thể dùng để trao đổi cho giá trị sử dụng khác . Bạn cũng có thể dùng tiền để mua thêm tư liệu sản xuất (lao động , công cụ , nguyên vật liệu…) để tạo ra nhiều tiền hơn , khi này thì T’ của vận động tư bản cũ sẽ trở thành T của vận động tư bản mới (đây là quá trình tái đầu tư).
+TRONG LƯU THÔNG VÀ NGOÀI LƯU THÔNG :
Chúng ta thấy rằng tư bản không xuất hiện trong lưu thông vì lưu thông một mình không tạo ra giá trị . Giá trị tạo ra từ ngoài lưu thông bằng lao động thì lại không thể biến thành tư bản được vì nếu không đưa vào lưu thông thì không thể biến giá trị sử dụng thành giá trị trao đổi (thường được biểu hiện bởi tiền). Cái ghế không tự biến thành tư liệu sản xuất như công cụ , nguyên vật liệu mới hay công nhân được mà phải được đưa vào lưu thông để biến cái ghế thành tiền mua tư liệu sản xuất . Như vậy để đáp ứng được tính chất của tư bản là giá trị đưa vào lưu thông để nhận thêm giá trị thì tư bản vừa phải xuất hiện trong lưu thông và đồng thời không phải trong lưu thông.
*Tài liệu :
-Karl Marx. Capital Volume One , Part II: The Transformation of Money into Capital
-Karl Marx. Capital Volume Two , Part I: The Metamorphoses of Capital and their Circuits
*Để hiểu được tại sao Karl Marx lại đưa ra một câu khó hiểu như thế này thì các bạn hãy đọc phần 2 để hiểu rõ hơn cách ông ấy sử dụng Duy vật biện chứng vào phần tích vận động của tư bản nhé ! *